نقش محوری مدیران مدارس علمیه در تحقق منشور تربیتی و علمی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه علمیه خراسان، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی زمانی‌فرد، عضو شورای عالی این حوزه، در دوازدهمین نشست توانمندسازی مدارس علمیه و مراکز تخصصی، که از سوی این اداره و در محل مدرسه علمیه امام علی بن موسی‌الرضا(علیه‌السلام) برگزار شد، ضمن تاکید بر اهمیت برپایی این نشست و تشکر از دست‌اندرکاران برگزارکننده اظهار داشت: این نشست یکی از گام‌های اساسی برای تحقق منش روحانیت است؛ چرا که تحقق این منش جزء از راه هم‌افزایی، هم‌اندیشی و تعامل پیوسته مسئولان مدارس علمیه میسر نمی‌شود و بایستی بسترهای گفت‌وگو، پرسش و پاسخ، و تشکیل کمیسیون‌های علمی و تخصصی را در چنین فضاهایی فراهم آورد تا نتیجه‌ای روشن و قابل دستیابی به دست آید.
وی ادامه داد: تقدیر از افراد و شناخت تلاش‌های صورت‌گرفته بسیار بجاست اما باید با تأمل و رویکرد راهبردی به بیانیه و منشور صادرشده، به ویژه تبیین مفاد پنج‌گانه آن بنگریم و مسیر تحقق عملی آن را ترسیم کنیم.
تحلیل محورهای پنج‌گانه منشور و نقش مدیران مدارس در تحقق آن
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان با تاکید بر اینکه پنج محور مهم در بیانیه و منشور مقام معظم رهبری برای حوزه‌های علمیه مورد تصریح قرار گرفته است، مطرح کرد: لازم است با دقت بررسی شود که از میان این پنج محور، کدام‌یک به طور مستقیم مرتبط با اوضاع فعلی و وظایف مدیران و مسئولان مدارس است.
وی تصریح کرد: باید مشخص کنیم که آیا هر پنج محور مستقیماً به مسئولیت مدیران بازمی‌گردد یا برخی دارای جنبه خاص و کلیدی در این حوزه است و بالتبع، تمرکز عملی و سیاستی عمدتاً باید بر کدام محور باشد. این مقدمه‌ای ضروری است تا بتوان با نگاه کارشناسانه، مسیر برنامه‌ریزی و عمل را شفاف ساخت و اولویت‌بندی کرد.
نقش کلیدی مدیران مدارس علمیه در تربیت نیروی مهذب و کارآمد
حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی‌فرد با تکیه بر سرفصل دوم منشور که ناظر به موضوع تربیت نیروی مهذب است، خاطرنشان کرد: عنوان این سرفصل را رهبر معظم انقلاب به طرزی روشن مطرح کرده‌اند و تاکید ایشان بر این است که هیچ نهادی اعم از شورای عالی و مرکز مدیریت، مسئولیت عملی تربیت نیروی معزز را برعهده ندارد و این مهم صرفاً بر عهده مدیران مدارس و کادر اجرایی و آموزشی آن‌هاست. وی بیان کرد: مدیران مدارس علمیه با نقش راهبردی خود باید به عنوان سیاست‌گذاران میدان تربیت، نه‌تنها سیاست‌های کلان را در سطح مدرسه اجرایی کنند، بلکه تمامی مراحل پیاده‌سازی، اجرا و تحقق کامل این سیاست‌ها به صورت عملی بر عهده آنان خواهد بود.
حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی‌فرد بیان داشت: ارتباط حضوری، روزانه و تربیتی با طلاب تنها از سوی مدیران و معاونان مدارس برقرار می‌شود و هیچ مرکزی حتی با تدوین سیاست‌های درست و به‌هنگام، قادر به انجام رسالت عملی تربیت طلاب نخواهد بود.
اهمیت شناخت قابلیت‌های طلاب و توجه به استعدادهای ویژه
وی با بیان اینکه باید واجبات مقدماتی تربیت نیروی مهذب را به خوبی احصا و اجرا کرد، توضیح داد: ابتدایی‌ترین رکن تحقق این هدف بزرگ، صلاحیت، کارآمدی و خودتقویتی شخص مدیر است، چراکه مدیر باید ذاتاً انسانی مهذب، با کفایت باشد و توانمندی‌های فردی و مدیریتی خود را تقویت کند تا بتواند مجموعه تحت امرش را نیز با همین شاکله تربیت کند. دوماً باید مسئولان و مدیران شناخت دقیق و جزئی از قابلیت‌ها و استعدادهای طلاب داشته باشند؛ زیرا شناسایی درست پیشران اختصاصی‌سازی برنامه‌ها و وظایف برای هر فرد است.
حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی‌فرد تصریح کرد: مدیران باید استعدادهای برتر را شناسایی و از ظرفیت‌های آن‌ها به طور ویژه بهره ببرند، برای نخبگان برنامه خاص ویژه تدوین کنند و ضمن اعطای تشویق‌ها و امتیازات متناسب، دغدغه‌ای جزء رشد علمی و تربیتی آنان بر دوششان نگذارند.
تجربه و سیره دینی در توجه به نخبگان و الگوبرداری برای امروز حوزه
استاد دروس خارج حوزه علمیه خراسان، با تبیین اینکه این نگاه مبتنی بر عدل و اعتلای استعدادها مورد تأکید بزرگان دین نیز بوده است، افزود: سنت حیات‌بخش اسلامی و سیره معصومان علیهم‌السلام همیشه این بوده که بر نخبگان و مستعدان وقت و امکانات ویژه می‌گذاشتند.
وی تصریح کرد: امام صادق(علیه‌السلام) و سایر ائمه(علیهم‌السلام) در برهه‌هایی از تاریخ اسلام جلسات خاص، فرصت‌های ویژه و حمایت‌های بی‌بدیلی برای استعدادهای شاخص و خاص فراهم می‌کردند و امروز نیز در حوزه باید مدیران با الگوگیری از این سیره، برای طلاب نخبه برنامه جداگانه و حمایت‌های مادی و معنوی در نظر بگیرند تا فرایند تربیت نیروی مهذب و کارآمد با سرعت و قوت بیشتری انجام پذیرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی‌فرد خاطرنشان ساخت: اگر مدیری با شناخت کامل و برنامه تخصصی، نخبگان را دریابد و استعدادها را تفکیک کند، بی‌شک حوزه از ثمرات تربیتی و علمی آنان در کوتاه‌ترین زمان برخوردار خواهد شد و کشور نیز در عرصه تولید علم، فرهنگ و معنویت از ظرفیت‌های این افراد بهره‌مند می‌شود.
ضرورت احیای مدارس تعطیل‌شده و تقویت تمرکز مدیران بر خروجی علمی
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه ذهن مدیران باید همیشه به سمت راه‌اندازی و پویاسازی مدارس باشد، افزود: متأسفانه برخی مدارس هستند که سال‌هاست تعطیل شده‌اند؛ حتی مواردی داریم که نزدیک به ده سال به حالت غیرفعال قرار دارند. ما تلاش‌های گسترده‌ای کردیم تا خروجی بهتری از این مدارس حاصل شود و مرکز نیز برای تجهیز و تولید نیروی کیفی هزینه‌های زیادی صرف کرده است، اما اکنون برخی مدارس ما با همین برنامه‌های خاص و متفاوت، از سوی دشمن با هجمه‌های جدی روبه‌رو هستند.
نقش مدیران در ایجاد پویایی ماندگار و پیشگیری از رکود در حوزه
وی تأکید کرد: حضور مدیران همچنان باید به گونه‌ای باشد که امید را در دل طلاب و کارکنان زنده نگه دارند. نمی‌توان انتظار داشت مدرسه فارغ از نقش مدیر، فقط با یک ساختار اداری و بدون تعامل واقعی نتایجی به بار آورد. هزینه‌هایی که در این مسیر شده باید استمرار داشته باشد و نباید کوتاهی و تأخیر در اجرای برنامه‌ها اتفاق بیفتد. مدیران و معاونان باید نهایت تلاش خود را داشته باشند تا مدارس حوزه از پویایی و اثرگذاری مطلوب برخوردار باشند.
لزوم روحیه جهادی و تعامل سازنده مدیران با اساتید حوزه علمیه
وی با بیان اينکه نگاه مدیر باید جهادی باشد و تلاش کند تا کار تربیت و فرهنگ‌سازی به نحو صحیح و اصولی صورت بگیرد، گفت: مردان موفق در این عرصه واقعاً با جان و دل کار می‌کنند و هدفی جزء تربیت نیروی متعهد و توانمند برای خدمت به جامعه ندارند.
الگوگیری از سیره بزرگان؛ پیگیری شرایط اساتید و تکریم جایگاه علمی
حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی‌فرد تصریح کرد: همکاری و هماهنگی بین مدیر و استاد از مهم‌ترین نکات در مسیر تربیت است. وظیفه تعامل بر عهده هر دو طرف است، اما بار بیشتر این مسئولیت بر دوش مدیر است؛ چرا که مدیر علاوه بر جایگاه ریاست، باید خود را خادم اساتید ببیند و با انگیزه و علاقه، پیگیر امور آن‌ها باشد.
وی افزود: گاهی لازم است مدیر تا منزل استاد یا مدرسه برود و این فرهنگ تکریم و احترام واقعی را در میان اساتید و طلاب نهادینه سازد، در دوره مرحوم آیت‌الله بروجردی که ایشان در مقام مرجعیت و همزمان مدیریت حوزه را عهده‌دار بودند، همیشه نسبت به وضعیت اساتید توجه خاص داشتند؛ چنانچه اگر استادی یک یا دو روز غایب می‌شد، شخصاً پیگیری می‌کردند و جویای احوال ایشان می‌شدند، همین ارتباط سبب انگیزه و پویایی در میان اساتید می‌شد.
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان با تأکید بر لزوم تعامل و ارتباط نزدیک میان مدیران، اساتید و طلاب اظهار داشت: قطعاً این ارتباط و پیگیری موجب می‌شود مدیریت جهادی و تربیت نیروی انسانی در حوزه‌های علمیه به نتایج بهتر و شایسته‌تری دست پیدا کند.
وی با بیان اینکه استادان، هویت اصلی مدارس علمیه را شکل می‌دهند، اعلام کرد: گاهی صرف یک تماس تلفنی یا احوال‌پرسی ساده می‌تواند تاثیری بنیادین در حفظ و استمرار همکاری استاد داشته باشد، همچنین تجربه نشان داده است مدیران موفق همواره با برقراری ارتباط صمیمی و عملیاتی با کادر آموزشی، موجبات دلگرمی اساتید را فراهم آورده‌اند.
ضرورت توجه به خانواده اساتید و برگزاری اردوها
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان بر اهمیت حمایت از خانواده‌های استادان و ارتقاء برنامه‌های رفاهی تاکید کرد و گفت: تعامل مؤثر، فضای انگیزشی، و اجرای برنامه‌هایی نظیر اردوهای تفریحی و آموزشی برای خانواده اساتید، ضامن بقای امید، افزایش انگیزه و سازمانی کردن خدمات علمی در حوزه خواهد بود.
منزلت استاد و تاثیر روابط انسانی
حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی‌فرد با تاکید مجدد بر منزلت استاد و نقش استثنایی او در ساختار آموزشی حوزه تصریح کرد: بزرگداشت جایگاه معلم و استاد عامل تعیین‌کننده در ارتقای سطح مدیریت مدارس است و باید احترام متقابل و تعامل سازنده همواره محور تصمیمات و اقدامات قرار گیرد.
تعامل دین‌محور و حمایت معنوی مدیران
وی در ادامه افزود: حمایت معنوی، حفظ ارتباط عاطفی با استادان و عنایت به خانواده ایشان می‌تواند، با ایجاد آرامش درونی و امنیت روانی برای کادر آموزشی، بنیان‌های تربیتی مدارس را مستحکم سازد.
اهمیت پیوستگی ساختاری و پرهیز از گسست کاری
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان با اشاره به تجربه شخصی و مشاهده زوایای متعدد کار در مدارس حوزوی بیان داشت: پیوستگی و هماهنگی ساختاری میان مدیران و استادان، تضمین‌کننده خروجی علمی و اخلاقی موفق در مدرسه است و نباید اجازه داد هیچ نوع جدایی و گسستی بر روند کار مدارس حاکم شود.
تدوین سیاست‌های عملیاتی و جلسات تخصصی
وی با بیان اینکه ظرفیت تدوین سیاست‌های کارشناسی و تقسیم کار جمعی می‌تواند پویایی و رشد مداوم را برای مدارس به همراه داشته باشد، افزود: تحقق اهداف عالیه حوزه نیازمند استمرار جلسات هم‌افزایی و برنامه‌ریزی‌های تخصصی و کمیسیونی در قالب سازماندهی هدفمند است تا با اجرای برنامه‌های ویژه آموزشی، شاهد ارتقای مستمر سطح علمی باشیم.
تاکید بر مدیریت حرفه‌ای و بهره‌گیری از تجربه موفق
وی با اشاره به تجربیات موفق برخی مدارس در عرصه مدیریت و تعامل میان عوامل اجرایی، تصریح کرد: مدیران موظف‌اند با برنامه‌ریزی هوشمندانه، گفتگوهای جمعی، بهره‌گیری از تجارب موفق گذشته و همدلی میان همکاران، مسیر ارتقای مدارس و تقویت فرآیندهای تربیتی را هموار سازند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین زمانی‌فرد خاطرنشان کرد: در شرایطی که تعامل، امید، همدلی و حفظ جایگاه استادان اساس عملکرد مدارس قرار گیرد، خروجی مدارس علمیه نیروهای کارآمد، فعال و خلاق خواهد بود.
وی در پایان ابراز امیدواری کرد که با تداوم این رویکرد، مدارس علمیه خراسان الگویی شایسته برای سایر حوزه‌ها شده و مسیر تربیت عالمان دین و طلاب متعهد را هموارتر سازند.
